DFN 2025
wtorek 7.10.2025
Królowe Nauki – geniusz, pasja i odkrycia, które przeszły do historii – wykład inauguracyjny Mgr Sylwia Biały
Czy nauka ma płeć? Oczywiście, że nie! Ale przez wieki to głównie mężczyźni dostawali nagrody, a kobiety… cóż, często ich odkrycia przypisywano komuś innemu. W tym wykładzie przywracamy sprawiedliwość i oddajemy należne miejsce prawdziwym Królowym Nauki! Poznacie historię Marii Skłodowskiej-Curie, która nie tylko świeciła przykładem, ale i dosłownie – bo nosiła w kieszeni fiolki z promieniotwórczym polonem. Dowiecie się, jak Rosalind Franklin pomogła odkryć strukturę DNA, mimo że to panowie zgarnęli za to Nobla. Zachwycicie się pomysłowością Jennifer Doudny, która stworzyła „molekularne nożyczki do cięcia DNA”, dzięki którym edytowanie genów stało się prostsze niż kiedykolwiek. Przypomnimy też o mniej znanych, ale równie genialnych Naukowczyniach, które miały swój udział w rozwoju wiedzy i postępu. A wszystko to okraszone anegdotami, które udowodnią, że kobiety w nauce zawsze były i będą siłą, z którą trzeba się liczyć!
Z baśni rodem – literackie wędrówki Ducha Gór Georgia Jośko
Kim jest Duch Gór? – narodziny i upowszechnianie legendy władcy Karkonoszy.
Postać Ducha Gór w baśni ludowej i powieści obyczajowo-kryminalnej.
Twórcze zabawy literackie wokół postaci Ducha Gór z użyciem kart metaforycznych.
Ćwiczenia praktyczne z mapą.
Czy tylko geny decydują o tym jacy jesteśmy? dr hab. Marta Sochocka, prof. PAN
Dlaczego lubimy niektórych ludzi a innych nie? Dlaczego głosujemy tak, a nie inaczej? Czemu kawa na mnie działa pobudzająco a no innych nie? Czemu tak postąpiłem a nie inaczej? Co powoduje, że jesteśmy właśnie tacy? Poznaj wyjaśnienie głęboko ukrytych tajemnic. Im więcej przecież się wie o sobie, tym łatwiej przejść przez życie i zrozumieć innych ludzi. Wciąż szukamy odpowiedzi na podstawowe pytania. Nauka zna rozstrzygnięcie. Źródłem uwielbienia pewnych potraw, wyboru partnera czy też odczuwanych emocji i naszych przekonań są: DNA, drobnoustroje i środowisko.
Przyroda, woda, miasto Tadeusz Łasica
Oprowadzanie uczniów po mieście ze zwróceniem uwagi na działalność człowieka w kontekście terenów zieleni kształtowanej historycznie i współcześnie, jej rola oraz architektury i rozwiązań technologicznych w kontekście zagrożenia zalaniem podczas gwałtownych opadów oraz suszy. Omówienie procesów kształtowania zieleni miejskiej i czwartej przyrody jako enklaw bioróżnorodności.
Po co właściwie nam zabytki… Dariusz Wędzina
Wykład konwersatoryjny, angażujący dotyczący istoty zabytku, jego roli dla społeczności lokalnej i dla tożsamości lokalnej i ponadlokalnej z elementami wiedzy na temat zasad i form ochrony zabytków. W trakcie wykładu połączonego z prezentacją multimedialną poruszone zostaną także kwestie edukacji regionalnej, jako kluczowej dla kształtowania tożsamości kulturowej.
Życie ze smakiem, czyli co tak naprawdę jemy dr Aleksandra Bielawska-Pohl
Wykład o tym, co jemy. Krótka opowieść o środkach chemicznych stosowanych w żywności oraz o sposobach jej konserwowania. Czy zdrowa żywność i suplementy diety są dla nas naprawdę zdrowe? Co się dzieje z mlekiem zanim trafi do kartonu i na nasze stoły? Co nas truje? Jak możemy unikać środków chemicznych zawartych w jedzeniu?
Co nas uzależnia i dlaczego? dr Aleksandra Bielawska-Pohl
Wspólnie zastanowimy się dlaczego tak trudno oderwać się od telefonu, dlaczego po jednej kostce czekolady sięgamy po kolejną, a niektórzy nie potrafią przestać palić czy pić alkoholu? Dowiemy się co sprawia, że uzależniamy się od substancji oraz od zachowań, które z pozoru wydają się nieszkodliwe. Podczas tego wykładu przyjrzymy się mechanizmom, które kierują naszym mózgiem i sprawiają, że popadamy w różne uzależnienia. Dowiemy się, jak działa układ nagrody, dlaczego niektóre substancje i czynności potrafią przejąć kontrolę nad naszym życiem, oraz jakie czynniki zwiększają ryzyko uzależnień. Omówimy zarówno uzależnienia chemiczne, takie jak alkohol i nikotyna, jak i behawioralne, np. media społecznościowe czy gry komputerowe. Porozmawiamy także o skutkach uzależnień – zarówno dla jednostki, jak i dla społeczeństwa – oraz o sposobach, które mogą pomóc nam w unikaniu niebezpiecznych nawyków. Spróbujemy zrozumieć nasz mózg i dlaczego czasem tak trudno jest powiedzieć po prostu „stop”!
Środa 8.10.2025
Motyle w brzuchu. O miłości, zazdrości, zdradzie, przyjaźni – naukowo o namiętnościach dr Jolanta Artym
Po raz pierwszy dotyka nas zwykle w wieku nastoletnim, a potem jeszcze dopada parę razy w życiu. Wystarczy przelotne spojrzenie, miły zapach lub głos, z pozoru nieistotny gest. Dosięga nas strzała Amora – jesteśmy zakochani. Od naszych narządów zmysłów błyskawicznie biegnie impuls elektryczny – nie, nie do serca, do mózgu! Tu jest porównywany obraz, głos i zapach spotkanej osoby z naszym ideałem. Jeśli nie pasuje – cóż – szukamy dalej. Jeśli pasuje – w naszym mózgu zaczyna się prawdziwa biochemiczna burza, która rozlewa się po całym ciele. Szalona, namiętna, romantyczna miłość zwykle trwa rok lub dwa – wiadomo – burza musi się kiedyś skończyć… Potem zostaje bliskość, akceptacja, zaufanie, troska, bezpieczeństwo, czasem przez szczęśliwe długie lata. Burzliwa miłość romantyczna ma wiele wspólnego z chorobą umysłową. Daje nam wielką siłę i moc: potrafimy przenosić góry, pisać wiersze i śpiewać dla ukochanej osoby. Ale też możemy być chorobliwie zazdrośni, a nawet z miłości potrafimy zabić. Miłość może nas również zaślepić, co skrzętnie wykorzystują oszuści. Po co Matka Natura (ewolucja) stworzyła miłość? Czym się kierujemy wybierając partnerów? Dlaczego wolimy osoby obdarzone poczuciem humoru? Dlaczego pociąga nas symetria ciała i twarzy? Dlaczego zdradzamy? Co to jest zespół złamanego serca i kogo dotyka? Jak motyle trzepoczą w brzuchu? Dlaczego zawsze cenniejsza jest rodzina niż przyjaciele? Po co nam płeć i seks? Czy jest możliwy świat bez mężczyzn? Na wykładzie dowiemy się prawie wszystkiego o naszych namiętnościach – widzianych szkiełkiem i okiem naukowca.
Zdrowie i życie puszczone z dymkiem… O szkodliwości palenia tytoniu i e-papierosów dr Jolanta Artym
Ciekawość, presja otoczenia, przekora, sposób na wspólne spędzenie czasu, relaks… To tylko niektóre z powodów, dla których sięgamy po papierosa. Potem silne uzależnienie od nikotyny powoduje, że nałóg ten bardzo trudno nam rzucić. Co dostajemy w zamian za krótką chwilę złudnej przyjemności? 4000 związków chemicznych, które zatruwają nasz organizm, w tym 40, które powodują raka. Amoniak (składnik granulek do przetykania WC), cyjanowodór (gaz pruski stosowany przez hitlerowców w komorach gazowych), DDT (środek owadobójczy), tlenek węgla (zabójczy czad) i tysiące innych trucizn. Palacze „zajadają się” nimi codziennie paląc papierosy. Regularnie pali 21% Polaków, po papierosa sięgają już dzieci 8-12 letnie. Z powodu palenia co roku umiera w Polsce 67 tys. osób, czyli średniej wielkości miasto. Na wykładzie słuchacze znajdą odpowiedzi m.in. na pytania: Dlaczego zapalenie papierosa daje chwilowe poczucie szczęścia? Co to jest „głód nikotynowy”? Jak wygląda „twarz palacza”? Czy papierosy smakowe albo „lighty” i „slimy” są mniej szkodliwe? Czy ilość wypalanych papierosów ma znaczenie? Czy palenie bierne jest tak samo szkodliwe jak czynne? Czy e-papierosy są mniej szkodliwe niż tradycyjne? Nikotynizm, czyli uzależnienie od tytoniu jest groźną chorobą o poważnych skutkach zdrowotnych, estetycznych i finansowych. Pamiętajmy o tym sięgając po pierwszego papierosa.
Złe powietrze. O smogu i jego zabójczych skutkach dr Jolanta Artym
Wdech, wydech. Wdech, wydech. Oddychać musimy bez przerwy: kiedy pracujemy i kiedy się uczymy, kiedy rozmawiamy, odpoczywamy, jemy, a nawet kiedy śpimy. W powietrzu, które wdychamy jest tlen potrzebny naszym komórkom do produkcji życiodajnej energii. Niestety, w tym samym powietrzu znajduje się także dużo szkodliwych substancji: sadza (czyli pyły zawieszone, PM), gazy (tlenki siarki, tlenki azotu, tlenki węgla, ozon), związki organiczne (węglowodory aromatyczne, benzen, dioksyny) i metale ciężkie (ołów, kadm). Ich źródłem są kominy ciepłowni, fabryk i samochody, ale przede wszystkim nasze stare domowe piece – kopciuchy. To trujące powietrze, czyli smog rujnuje nam zdrowie. Sprzyja: zapaleniu, infekcjom oddechowym, alergiom, astmie, chorobie Parkinsona, demencji, chorobom układu krążenia, nowotworom, pogarsza rozwój nienarodzonego dziecka. Co roku w Polsce znika średniej wielkości miasto – to smog przedwcześnie zabija 45 tysięcy ludzi. Komu smog szkodzi najbardziej? Co możemy zrobić, żeby poprawić jakość powietrza? Czy w mieszkaniu jest bezpiecznie? Czy faktycznie najgorsze powietrze jest w Krakowie? Czy rośliny naprawdę oczyszczają powietrze? Dlaczego Niemiec wcale nie płakał za swoim starym dieslem? Jak najsłynniejszy smog na świecie, nazywany londyńskim, zabił w ciągu 5 dni aż 4 tysiące osób? Na wykładzie słuchacze znajdą odpowiedzi na te i wiele innych pytań na temat trującego powietrza.
H@ck Me: od Wi-Fi do systemu operacyjnego inż. Monika Zamłyńska
Czyli jak w kilka minut przejąć czyjś komputer – na żywo!
W trakcie pokazu krok po kroku możecie zobaczyć realistyczny scenariusz ataku na nieświadomego użytkownika sieci bezprzewodowej. Zaczniemy od złamania słabego hasła do sieci bezprzewodowej, następnie zeskanujemy sieć w poszukiwaniu podatnych urządzeń, a na koniec — wykorzystując znane luki w systemie operacyjnym — uzyskamy dostęp do jego wnętrza.
Zobacz, jak łatwo jest popełnić błąd i jak trudno go potem naprawić.
Pokaz ma na celu nie tylko zaskoczyć, ale przede wszystkim uświadomić, jak ważne jest dbanie o bezpieczeństwo teleinformatyczne – zarówno w domu, jak i w pracy.
Nie testuj tego w domu. Albo chociaż nie na sąsiadach.
Czy komedie kryminalne to obciach? Iwona Banach
Spotkanie – debata z Iwoną Banach tłumaczką, autorką poczytnych komedii kryminalnych oraz książek dla dzieci.
O sprawcach przyszłej pandemii dr hab. Egbert Piasecki, prof. PAN
Mimo że pandemia koronawirusą niedawno się skończyła, to epidemiolodzy zastanawiają się już nad możliwością wybuchu kolejnej pandemii. Główne pojawiające się pytania to kiedy, gdzie i jaki patogen będzie przyczyną zakażeń. Pierwszym kandydatem na sprawcę pandemii jest wirus grypy. W przeszłości zmieniające się wirusy grypy wywoływały masowe zachorowania średnio co 30 lat, a ostatnia pandemia grypy była w 2009 r. Drugim potencjalnym sprawcą byłby jeszcze nierozpoznany koronawirus i byłaby to powtórka historii z są RS-CoV-2. Bierze się oczywiście pod uwagę także niespodziewane pojawienie się całkiem dotychczas nieznanego wirusą, określanego czasami jako wirus X.
Czwartek 9.10.2025
Turniej debat oksfordzkich
Międzypokoleniowy Turniej Debat Oksfordzkich, których tematem będzie książka. Czteroosobowe drużyny w różnym wieku zmierzą się ze sobą w debatach
Piątek 10.10.2025
Kryminalne Karkonosze
Gra terenowa na podstawie kryminałów. Wycieczka w Karkonosze z tajemnicą, książką i niesamowitą przygodą. Gościem specjalnym będzie autor poczytnych kryminałów z tzw. serii karkonoskiej Sławek Gortych.
Biologiczny haker – jak rozszyfrowujemy kod życia dr Joanna Niedbalska-Tarnowska
Czy naukowcy naprawdę potrafią „zhakować” życie? Jak rozszyfrowujemy informacje zapisane w DNA i białkach? Podczas konwersatorium odkryjemy tajniki biologii molekularnej – od izolacji DNA aż po mikroskopię elektronową. Poznamy technologie, które pozwalają zajrzeć do wnętrza komórek i zrozumieć mechanizmy rządzące organizmami. Jeśli chcesz dowiedzieć się, jak naukowcy odczytują genetyczny kod życia – te zajęcia są dla Ciebie!
Zhakuj DNA – izolujemy DNA owoców dr Joanna Niedbalska-Tarnowska
Czy do eksperymentowania z DNA potrzebne jest profesjonalne laboratorium? Niekoniecznie! Podczas warsztatów uczestnicy dowiedzą się, jak w warunkach domowych można wyizolować DNA z owoców, używając łatwo dostępnych składników. To proste, ale spektakularne doświadczenie pozwoli zobaczyć na własne oczy długie, lepkie nici materiału genetycznego – instrukcję życia. Przygotuj się na naukową misję i przekonaj się, jak łatwo „zhakować” kod genetyczny!
Daj sobie pomóc – wystawa szkolnych pomocy naukowych
Wystawa pomocy dydaktycznych z zakresu przedmiotów nauczania w liceum
Zapisy: dfn@lo.boleslawiec.pl
Komentarze
